پاسخ به یک شبهه مهم و فراگیر نفتی؛
درآمدهای نفتی در دوران دکتر احمدی نژاد واقعا چقدر بود؟
جواد صالحی اصفهانی، اقتصاددان سرشناس ایرانی مقیم آمریکا در تازهترین یادداشتی که در سایت شخصی خود منتشر کرده است، به بررسی ادعاهای مطرحشده درباره درآمد نفتی ایران در دوره هشتساله ریاستجمهوری دکتر محمود احمدی نژاد پرداخته و تلاش کرده است تصویری واقعی از این درآمدها به دست بدهد.
به گزارش میدان ۷۲، متن کامل یادداشت جواد صالحی اصفهانی به شرح زیر است:
احتمالا شما هم از افراد باسواد زیادی شنیدهاید که در دوره احمدینژاد ۸۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی حاصل شده است (برای مثال وزیر اقتصاد ایران درگاردین) و روبین رایت در شوی دیان رهم در شبکه انپیآر چنین گفتهاند) و این درآمد بیشتر از کل درآمد نفتی ایران در ۱۰۰ سال پیش از آن بوده است. خب، همینجا بگویم که نباید این ادعا را باور کرد. تکرار مدعیات اگرچه منجر به این میشود که آن مدعیات به ظاهر صادق آیند اما منجر به صدق آنها نمیشود. بله، درست است که ثروت بادآورده سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ بیشتر از کل درآمد حاصل از یک قرن پیش از آن بوده است، اما نه در ارزش واقعی دلاریاش و بنابراین نه در حقیقت!
قبل از آنکه به سراغ اعداد و ارقام بروم، اجازه دهید توضیح دهم که چرا تصحیح این افسانه محلی آنقدرها که به نظر میرسد، بیهوده نیست. بسیاری از ایرانیان بهرهوری اقتصادشان را مرتبط با منابع بیشمار آن میدانند؛ یعنی درآمد نفتی. بسیاری معتقدند که والدینشان که در سالهای انفجار جمعیتی دهه ۱۹۷۰ زندگی و کار میکردند، وضع بسیار بهتری از امروز آنها دارند و این همه چنان که افسانههای محلی میگوید در عین درآمد کمتر بود. بنابراین مقایسه پول نفت امروز و دیروز هسته ارزشگذاری بهرهوری اقتصاد ایرانیان دیروز و امروز است.
حالا برویم سراغ اعداد و استدلال کنیم که چرا درآمد نفتی دوره احمدینژاد بیشتر از درآمد سالهای گذشتهاش نبود -یا لااقل تفاوت عظیمی نداشت. پاسخ خیلی ساده است. ارزش دلار آمریکا در طول ۱۰۰ سال گذشته ثابت نبوده است، بنابراین درآمد نفتی امروز ارزش دلاری کمتری دارد. علاوه بر این، امروز با جمعیت بزرگتری مواجهیم و بنابراین این درآمد نفتی باید خرج افراد بیشتری شود.
هر تخمین معقولی در این باره که درآمد بادآورده نفت در آخرین دور انفجار قیمتی نفت می توانست چه رشدی را نصیب ایران کند نیازمند در نظر گرفتن حداقل سه نوع ملاحظه است: تبدیل درآمد اسمی دلاری به درآمد واقعی دلاری، تقسیم درآمد به جمعیت و کم کردن نرخ استهلاک سرمایه. دو تعدیل نخست سادهتر است و من آن دو را در این جا انجام میدهم. تعدیل آخر نیازمند اطلاعاتی از بازار سرمایه است که فعلا در دسترس من نیست.
بانک مرکزی ایران درآمد ناشی از صادرات نفت را بین سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲، ۶۳۹ میلیارد دلار اعلام کرده است و بین سالهای ۱۹۶۵ تا ۲۰۰۴، این درآمد ۵۸۲ میلیارد دلار اعلام شده است. (من نمیدانم عدد ۸۰۰ میلیارد دلاری که در زبان ها میچرخد از کجا آمده است اما قطعا از بانک مرکزی نیامده است).
خوشبختانه فرض درآمد کمتر از ۵۷ میلیارد دلار برای سالهای پیش از ۱۹۶۵ که افسانه محلی را به ظاهر تصدیق میکند، فرض غلطی نیست. اما تصحیح ارزش دلار با استفاده از شاخص قیمت OECD، ارزش ثروت بادآورده دوره ی احمدی نژاد را به ۳۱ درصد درآمد سالهای بین ۱۹۶۵ و ۲۰۰۴ میکاهد و این یعنی ۳۰ درصد کل درآمد یک قرن پیش از احمدی نژاد. البته واقعیت عجیبی نیست چون دلار در سال ۱۹۶۵ ، ارزشی ۱۶ برابر دلار سال ۲۰۰۴ داشته است. اگر ترجیح میدهید درآمد ناشی از نفت به گزارش شاخص توسعه جهانی را ببینید، نمودار آن در زیر آمده است؛ نتیجه البته خیلی مشابه ارقام اعلامی بانک مرکزی ایران است.
معتقدم اختلاف این دو نیز بیشتر مربوط به هزینه تولید و صادرات نفت است. اگر تعدیل جمعیتی را نیز لحاظ کنیم این ثروت به ۱۶ درصد کاهش مییابد. اگر علاقه دارید میتوانید درآمد نفتی دوره خاتمی را نیز محاسبه کنید و ببینید که ۳۸ درصد درآمد نفتی دوره احمدی نژاد است. این هم نتیجه عجیبی نیست چون دوره اول خاتمی، همراه بود با کاهش بی سابقه قیمت نفت. اعداد و ارقام ذکر شده را میتوانید به صورت گرافیکی نیز در نمودارهای زیر ببینید.
نمودار ۱- صادرات نفت بر حسب میلیارد دلار آمریکا (مأخذ: بانک مرکزی ایران)
تعدیل بر اساس قدرت خرید، نمودار را به شدت جابهجا میکند و نشان میدهد که ثروت بادآورده شاه در سالهای دهه ۱۹۷۰ بسیاری بیشتر از سالهای اخیر بوده است.
نمودار ۲- درآمدهای نفتی بر حسب میلیارد دلار سال ۲۰۱۲ (بانک مرکزی ایران)
در نهایت تعدیل بر اساس جمعیت، نشان میدهد که درآمد نفتی به ازای هر فرد در ۸ سال پایانی شاه، ۳٫۲ برابر سالهای احمدی نژاد بوده است.
نمودار ۳- درآمد واقعی نفت به ازای هر نفر بر حسب دلار آمریکای سال ۲۰۱۲ (منبع: بانک مرکزی ایران)
http://72sq.com/67301/%D8%AF%D8%B1%D...98%D8%A7%D8%AF