چند سالی است که بانک مرکزی در راستای ساماندهی بازار غیرمتشکل پولی، عملیات ادغام و یا لغو مجوز برخی از صندوقهای قرضالحسنه و تعاونیهای اعتبار را در پیش گرفته است.
این اقدام بانک مرکزی اگرچه از سوی سیاستگذاران پولی و مالی کشور، بجا توصیف میشود، اما همواره با غافلگیری سپردهگذاران توأم است، به طوریکه هر از چندی در پی ادغام دو تا چند مؤسسه و متعاقب آن تشکیل یک بانک یا مؤسسه بزرگتر، بسیاری از سپردهگذاران به خاطر نگرانی از بیسرانجامی سپردههایشان به مؤسسات هجوم میآورند.
بانک مرکزی در تازهترین اقدام خود با انحلال شرکت تعاونی «اعتماد ایرانیان» و جایگزینی بانک «قوامین» و پس از آن الزام دو مؤسسه «صالحین» و «آتی» به ادغام با بانک «تات» و شکلگیری بانک «آینده» تهدید کرده که اگر نام سر در این سه نهاد مالی ظرف یک روز تغییر نکند مجوزشان لغو میشود.
ناامیدی سپردهگذاران
بانک مرکزی همواره هدف خود را از این نوع ساماندهی مؤسسات مالی و اعتباری، صیانت از منابع مالی عموم سپردهگذاران و کاهش ریسک جامع مؤسسات عنوان میکند.
محمود بهمنی، رئیس کل این بانک از چنین اقداماتی تحت عنوان «به هم ریختن مؤسسات مالی» یاد میکند و میگوید: «تا چند سال پیش کسی به مؤسسات اعتباری کاری نداشت. ما در این دو سه سال اینها را به هم ریختیم، این کار خیلی سخت است و البته ما نمیگوییم اینها درست شدهاند اما 1700تعاونی به 14تعاونی تبدیل شدهاند.»
احتمال تخلف بانک مرکزی
در همین حال یکی از نمایندگان مجلس معتقد است، چنانچه شکلگیری این مؤسسات مطابق قانون بوده، مکلف کردن آنان به ادغام از سوی بانک مرکزی، نوعی تخلف است و قوهقضاییه میتواند این اقدام بانک مرکزی را مردود اعلام کند.
عباسعلی نورا در گفتوگو با خبرنگار ما اضافه میکند: بانک مرکزی به جای اینکه با مؤسسات غیرمجاز برخورد قانونی داشته باشد، به دنبال ارایه راهکار برای تداوم حیاتشان است!
اصولاً چرا این بانک اجازه میدهد چنین مؤسساتی بزرگ و بزرگتر شوند، بعد به این نتیجه میرسد که مجوز ندارند. به عقیده من، این مسأله فقط از ضعف نظارت در بانک مرکزی ناشی میشود که غیرقابل پذیرش است.عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات بر این باور است که برخی مؤسسات به لحاظ ساختاری با هم سازگار نیستند و رویههای مختلف کاری دارند، به همین دلیل اغلب سپردهگذاران تمایلی به ادغام ندارند.
وی خاطرنشان میسازد: بلاتکلیفی سپردهگذاران و اعلام بدون مقدمه ادغام و یا لغو مجوز، آنان را ناامید میکند و سبب میشود برای خروج سپردهها به مؤسسات مورد نظر هجوم بیاورند، همین مسأله به ورشکستگی مؤسسات منجر میشود که در این صورت مقصر اصلی کسانی هستند که بیحساب و کتاب حرف میزنند و در میان سپردهگذاران ناامنی ایجاد میکنند.
این نماینده مجلس معتقد است، چنین غافلگیریهایی باعث بدبینی سپردهگذاران به دولت و سیاستهای پولی و مالی کشور میشود که مقصر اصلی این مسأله بانک مرکزی است. نورا ادامه میدهد: بانک مرکزی میتواند با اعلام قواعد و ضوابط و تغییر حداقلها و سپردههای این مؤسسات نزد بانک مرکزی به آنان خط مشیهایی را ارایه کند که در نتیجه آن مؤسسات با گفتمان و تبادل نظر به ادغام تمایل پیدا کنند، نه اینکه آنان را مجبور به ادغام کند! زیرا متأسفانه بازار و اقتصاد کشور از چنین تصمیماتی بشدت آسیب دیده است.وی در پاسخ به اینکه برخی مؤسسات با کمک افراد با نفوذ توانستهاند مجوز بگیرند، اما صلاحیت ندارند، میگوید: به طور شفاف بگویند این مجوزها در کدام دولت داده شده، به فرض اینکه نفوذی در کار بوده، آیا با این تخلفات تاکنون برخورد قانونی شده است؟ حتی اگر افرادی با استفاده از نفوذ مجوز گرفتهاند از آنها خواسته شود حداقلها را رعایت و به جای ادغام اجباری از آنان رعایت قانون را مطالبه کنند تا سپردهگذاران احساس امنیت کنند.
بانک مرکزی با مردم سخن بگوید
یک کارشناس مسایل پولی و بانکی نیز به خبرنگار ما میگوید: اگر بانک مرکزی حقیقتاً با مطالعه به این نتیجه رسیده که مؤسسات کوچک و آسیبپذیر را در هم ادغام کند، اقدام بجایی است، زیرا مانع ورشکستگی این مؤسسات میشود و قدرت اقتصادیشان را بالا میبرد.
دکتر مهدی تقوی اضافه میکند: این کار «صرفهجویی مقیاس» را به همراه دارد و به جای اینکه در یک خیابان سه چهار شعبه از مؤسسات مختلف دیده شود، یک مؤسسه فعال خواهد بود اما آنچه باعث نگرانی سپردهگذاران میشود، این است که در فرایند ادغام روند امور بسیار کند میشود و از آن جایی که تکمیل اطلاعات دفاتر به کندی صورت میگیرد وقت زیادی از سپردهگذاران را به خود اختصاص میدهد.
به عقیده دکتر تقوی، وجود چنین نگرانیهایی باعث هجوم سپردهگذاران به مؤسسات میشود و به خودی خود میتواند بحران اقتصادی ایجاد کند.
این کارشناس از بانک مرکزی میخواهد از طریق صدور اطلاعیه و یا مصاحبههای مفصل رئیس کل این بانک سپردهگذاران را از نگرانی برهاند و در خصوص محاسن ادغام چنین مؤسساتی با مردم سخن بگوید.