Tweet
پیشنهاد دلار 2200 تومانی در بودجه 92/ سقوط قطعی دلار به 1500 تومان
خبرگزاری فارس: عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان با تحلیل اوضاع و شرایط اقتصادی کشور، نرخ دلار 2200 تومان را برای بودجه سال آینده مناسب دانست و گفت: با حذف کامل یارانههای انرژی، سقوط نرخ دلار به 1500 تومان حتمی است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، محمد حسین ادیب عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان است که با ارائه پیشنهاد نرخ دلار 2200 تومانی برای بودجه 92 معتقد است که این نرخ قادر است اقتصاد را به تعادل برساند.
وی که متولد اصفهان و دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه شهید بهشتی است، بر این باور است که با حذف یارانه انرژی دلار به 1500 تومان سقوط می کند.
وی تأکید دارد که دیر یا زود یارانه انرژی حذف می شود، چراکه یارانه انرژی به جای کاهش، 4 برابر شده است.
ادیب با سابقه تدریس 30 ساله در دروسی همچون اقتصاد آمریکا، اقتصاد جهان سوم، اقتصاد ایران و نظرات سیاسی و اقتصادی جدید، 4 کتاب با عناوین "ایران و سازمان تجارت جهانی "، "بحرانهای اقتصاد ایران و راهکارهای برون رفت از آن"، "ایران و اقتصاد موج سوم" و "اقتصاد ایران و جامعه فراصنعتی" در کارنامه علمی خود دارد.
این اقتصاددان دارای بیش از 820 مقاله اقتصادی است که عمده آنها در حوزه اقتصاد کلان به تحریر درآمده اند. وی همچنین دارای بیش از 670 سخنرانی است که عمده آنها در صنایع و شرکتهای بازرگانی صورت گرفته اند.
تحلیلها و استدلالهای این اقتصاددان را در خصوص نرخ ارز پیشنهادی وی و مولفه های موثر در تعیین این نرخ، آثار نرخ مذکور در بازار و... و نیز دلایل اصرار او به کاهش نرخ دلار به 1500 تومان با حذف یارانه انرژی را در ادامه بخوانید.
* وجود اختلاف دو برابری بین درآمدها و عملکرد بودجه
فارس: به نظر شما مبتنی بر شرایط فعلی نرخ ارز در بودجه 92 باید چه میزان باشد؟
ادیب: نرخ ارز باید به گونه ای تعیین شود که امکان نظارت مجلس بر بودجه ممکن باشد. در سال 1391 بودجه 153 هزار میلیارد تومان تصویب شد، اما عملکرد بودجه حدود 80 هزار میلیارد تومان است. در عمل، درآمدها دو برابر میزان واقعی دیده شد، اگر برای سال 1392 نیز به همین شیوه عمل شود درآمدها و نرخ ارز متفاوت خواهد بود.
فارس: این شیوه تدوین بودجه چه تبعاتی دارد؟
ادیب: در عمل وقتی درآمدها دو برابر میزان واقعی دیده شد دولت براساس درآمد واقعی هزینه می کند، ولی برای هزینه کرد براساس درآمد واقعی، دستور العملی ندارد و بودجه مصوب در این مورد ساکت است. لذا دولت به تشخیص خود عمل می کند. این شیوه تصویب بودجه در عمل باز گذاشتن دست دولت است که به تشخیص خود عمل کرد.
در واقع مجلس به دولت چک سفید می دهد. البته بعدها و معمولاً سه سال بعد، براساس گزارش تفریق بودجه گزارشی در صحن علنی قرائت می شود و میزان تخلف از بودجه مصوب قرائت می شود. ولی نظر به اینکه این کار با فاصله چندساله انجام می شود، مجلس و افکار عمومی چندان نسبت به آن حساس نیست.
* سه مولفه موثر در محاسبه نرخ ارز در بودجه 92
فارس: چه مولفههایی در محاسبه نرخ ارز برای بودجه سال 92 باید لحاظ کرد؟
ادیب: نرخ ارز باید به گونه ای تصویب شد که سه مولفه در آن لحاظ شود. بانکها با آن نرخ بتوانند بدهی خارجی خود را پرداخت کنند، دست دولت برای ریخت و پاش بسته باشد و پس از انتخابات امکان کاهش یارانه انرژی و یا امکان اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ممکن باشد.
فارس: ولی این مصاحبه با هدف تعیین نرخ ارز در بودجه انجام می شود.
ادیب: نرخ ارز را می شود تنها براساس محدودیتهای استانی تعیین کرد. معمولا تعدادی از نمایندگان مجلس که اکثریت نیز دارند، تنها به میزان تخصیص بودجه در استانهای خود توجه دارد و بودجه را از مناظر دیگر نقد نمی کنند لذا بودجه کل کشور تا سطح بودجه استانی تقلیل می یابد.
اشکال اقتصاد ایران این است که کسانی که سیاستهای پولی را تنظیم می کنند، نگاه بانکی ندارند و تصمیمات مالی منجر به بحران در نظام بانکی می شود و متقابلاً کسانی که در نظام بانکی هستند، فاقد نگاه مالی در محیط اقتصاد کلان هستند و بانکها را براساس تفکر شعبه ای پیش می برند. در تفکر شعبه ای، دریافت هرچه بیشتر سپرده مثبت ارزیابی می شود و این نگاه مسابقه کوری را بین بانکها طی 10سال گذشته در دادن سود سپرده ایجاد کرد.
سود سپرده بسیار بیش از بازده اقتصاد پرداخت شد و این در مرحله بعد با افزایش نرخ تسهیلات مسیر سرمایه گذاری در کشور را در بستر نادرستی قرار داد. در نقطه موجود، معدل نرخ تسهیلات از معدل بازده اقتصاد کشور بیشتر است و این آثار نگاه بانکی بدون لحاظ کردن اقتصاد کلان درحوزه عمومی است. لذا تفکر استانی که شماری از نمایندگان آن را نمایندگی می کنند و تفکر بانکی که به اقتصاد کلان نگاه خرد دارند در تدوین بودجه باید متعادل شود. من از تعیین نرخ ارز براساس سه مولفه ضرورتهای بودجه ای، نظام بانکی و تأثیر آن بر حذف یارانه انرژی دفاع می کنم.
* بدهی خارجی 20 میلیارد دلاری بانکها
فارس: با توجه به تأکید شما بر ارتباط بین نرخ ارز در بودجه و نرخ ارز در نظام بانکی، نرخ ارز چه ارتباطی با بدهی خارجی بانکها دارد؟
ادیب: بانکها حدود 20 میلیارد دلار بدهی خارجی دارند که آن را با مشتری نیز تسویه حساب کرده اند. لذا بانکها با دلار 3هزار تومان 60هزار میلیارد تومان زیان می کنند. کل تسهیلات عادی ریالی بانکها به بخش غیردولتی به استثنای معوقات بانکی و تسهیلات مسکن حدود 160هزار میلیارد تومان است که حدود نصف آن سرمایه در گردش واحدهای بزرگ است و در عمل در سررسید فقط تمدید می شود.
در عمل تنها 50 درصد از این تسهیلات قابل مدیریت و انتقال به بخشهای دیگر است. دلار 3هزار تومانی به معنای آن است که بانکها به جای پرداخت تسهیلات ریالی، منابع خود را صرف پرداخت بدهی خارجی با نرخ دلار 3هزار تومان کنند. نرخ ارز باید در سطحی تعیین شود که بانکها بدون بحران بدهی ارزی قبلی خود را پرداخت کنند.
فارس: نرخ ارز در بازار در سال آینده چه میزان ارزیابی می کنید و نرخ ارز در بودجه با نرخ ارز در بازار باید چه میزان اختلاف داشته باشد؟
ادیب: نرخ ارز باید براساس بضاعت اقتصاد ایران تعیین شود.
فارس: این بضاعت چه میزان است؟
ادیب: نرخ ارز امروز حبابی است و با بضاعت اقتصاد ایران سازگاری ندارد. وقتی بانکها نمی توانند این نرخ ارز را مبنای تسویه حساب قرار دهند، نرخ بازار نرخ واقعی نیست.
فارس: نرخ ارز را در کوتاه مدت و میان مدت چه میزان پیش بینی می کنید؟
ادیب: نرخ ارز در میان مدت و نه کوتاه مدت سقوط می کند و کسانی که به نوسان گیری از نرخ ارز پرداخته اند، قربانیان آن خواهند بود. وضعیت برای فعالان اقتصادی که سرمایه خود را به ارز تبدیل کرده اند، هشدار دهنده ارزیابی می شود.
* تجربه 3 سقوط ارزی بزرگ در جهان
فارس: چرا این اصرار دارید که نرخ ارز سقوط می کند؟
ادیب: در حافظه تاریخی اقتصاد ایران سابقه سقوط های بزرگ وجود ندارد. ولی در حافظه تاریخی 170 کشور از 183 کشور دنیا طی 40 سال گذشته حداقل سابقه 3 سقوط بزرگ و نجومی وجود دارد. بازار در این دسته از کشورها نسبت به اقتصاددانانی که جامعه را نسبت به سقوط های مالی آگاه می کنند حساسیت فعال زیادی نشان می دهد و این گونه تحلیل ها جایگاه خاص خود را دارد.
قیمت سهام از سال 90 تا 99 در آمریکا و اتحادیه اروپا سه برابر شد و خانواده های آمریکایی در سطحی وسیع دارایی خود را به سهام تبدیل کردند، در ایران نیز در فرآیند مشابهی بخشی از اقتصاد ایران در حال تبدیل دارایی ریالی به دارایی ارزی است و کسانی که در این حوزه فعال بودند طی 18ماه گذشته دارایی آنها سه برابر شده است، اما در سال 2001 سهام در آمریکا سقوط کرد و خانواده های آمریکایی 7هزار میلیارد دلار و خانواده های اروپایی 14هزار میلیارد دلار زیان کردند، خانواده های امریکایی و اروپایی عمده پس انداز خود پس از جهان جهانی دوم را از دست دادند.
شرکتها نیز با فروش سهام خود به سه برابر قیمت سرمایه خود را به شرق آسیا منتقل کردند و در آن مناطق سرمایه گذاری کردند. در عربستان شاخص سهام از 20هزار در سال 86 به کمتر از 6هزار سقوط کرده است. خانواده های این کشور 75درصد دارایی خود را از دست دادند. بورس عربستان، بورس کوچکی نبود. معادل 50درصد تولید ناخالص ملی عربستان بود، خانواده های سعودی که در سال 86 عمده دارایی خود را وارد بورس کردند 400 میلیارد دلار زیان کردند. این مسأله برای عربستان بسیار سنگین بود.
در حافظه تاریخی جامعه ایران، تجربیاتی این چنینی وجود ندارد و ظاهرا باید چند بار وارد معاملات سوداگرایانه شوند تا این تجربه وارد حافظه تاریخی آنها شود.
* دیر یا زود یارانه انرژی در ایران حذف می شود
فارس: شما اصرار دارید که ارز در ایران سقوط شدیدی خواهد داشت، از طرفی بر عدم وجود تجربیات سقوط سنگین ارز در حافظه تاریخی ایران تاکید دارید، پس این دو با هم چگونه مفهوم می یابد؟
ادیب: دیر یا زود یارانه انرژی در ایران حذف می شود. مصرف گاز در ایران از اتحادیه اروپا بیشتر است. نیروگاهها طی یکسال گذشته فقط 52 میلیون بشکه، مصرف گازوئیل و مصرف نفت کوره داشتند که ارزش نفت خام آن منهای تبدیل نفت خام به فرآورده 23 میلیارد دلار است.
با دلار 2900 تومان ارزش سوخت تحویلی به نیروگاهها منهای گاز 67 هزار میلیارد تومان است. عملکرد بودجه دولت در سال جاری 80هزار میلیارد تومان است. غیر ممکن است فقط یک قلم از هزینه اداره نیروگاهها 84 درصد بودجه دولت باشد، این فرآیند گواه یک عدم تعادل در محیط اقتصاد کلان است. این عدم تعادل به دلایل زیست محیطی و اقتصادی قابل ادامه دادن نیست.
فارس: دلایل اقتصادی ناممکن شدن پرداخت یارانه انرژی چیست؟
ادیب: ارزش حاملهای انرژی در ایران 130 میلیارد دلار است، مشروط بر اینکه گاز براساس ارزش حرارتی نفت قیمت گذاری شود. با دلار 2950 تومان ارزش حاملهای انرژی 383هزار میلیارد تومان است. کل ارزش فروش حاملهای انرژی در ایران، 40هزار میلیارد تومان است.
به عبارت دیگر، یارانه انرژی در وضع موجود 341هزار میلیارد تومان است. در دی ماه 1389 که فاز یک قانون هدفمند کردن یارانه اجرا شد دلار حدود 1000 تومان بود به عبارت دیگر، ارزش حاملهای انرژی 130 هزار میلیارد تومان بود. قبل از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه، درآمد شرکتها از فروش حاملهای انرژی 13هزار میلیارد تومان بود که از 28آذر 89 به 40هزار میلیارد تومان افزایش یافت به عبارت دیگر، با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه از 130هزار میلیارد تومان ارزش حاملهای انرژی 40هزار میلیارد تومان آن از مردم دریافت می شد و یارانه انرژی 90هزار میلیاردتومان بود.
* 4 برابر شدن یارانه انرژی به جای کاهش آن
فارس: یعنی شما ادعا می کنید که یارانه انرژی 4برابر شده است؟
ادیب: با قانون هدفمند کردن یارانه قرار بود که یارانه انرژی کاهش یابد، اما 4برابر شد. به زبان بسیار صریح قانون هدفمند کردن یارانه در اجرا شکست خورد و دولت حداقل یک عذرخواهی به مردم بدهکارست.
فارس: چرا اینگونه شد؟
ادیب: به سبب نرخ ارز.
فارس: بیشتر توضیح دهید.
ادیب: با توجه به اینکه یارانه انرژی با ارز محاسبه می شود به میزانی که نرخ ارز افزایش می یابد، یارانه انرژی نیز افزایش می یابد. در 28 آذر 1389 حدود 22 درصد یارانه انرژی حذف شد اما نرخ ارز 195 درصد افزایش یافت. اختلاف 22 درصد با 195 درصد به افزایش یارانه انرژی انجامید.
* کاهش نرخ دلار تا سطح امکان پرداخت هزینه بنزین و برق
فارس: چه راه حلی برای نرخ ارز در تعامل با حذف یارانه انرژی پیشنهاد می کنید؟
ادیب: دیر یا زود باید یارانه انرژی را حذف کنند و نرخ ارز باید در سطحی قرار گیرد تا قیمت حاملهای انرژی را مردم بتوانند پرداخت کنند. نرخ دلار در ایران دیر یا زود در سطحی قرار می گیرد که با آن نرخ مردم بتوانند هزینه بنزین و برق خود را بپردازند. با دلار 2950 قیمت یک لیتر بنزین باید 2400 تومان باشد.
این نرخ قابل اعمال نیست. نرخ دلار آنقدر پایین می آید تا نرخ بنزین را مردم بتوانند پرداخت کنند. با دلار 2950 تومان هزینه فقط گازوئیل و نفت کوره نیروگاهها از درآمد نفت و مالیات دولت در سالجاری بیشتر است. تداوم این امر غیرممکن است. این وضع قابل دوام نیست. این نرخ ارز غیرطبیعی است. با این نرخ ارز، حذف یارانه انرژی غیرممکن است.
فارس: شما اشاره کردید که نرخ ارز تا سطحی پایین می آید که قیمت بنزین و برق قابل پرداخت باشد، این نرخ در نقطه موجود چه میزان است؟
ادیب: اگر همه یارانه انرژی همین امروز حذف شود، با سطح موجود نقدینگی نرخ ارز بیشتر از 1500 تومان نیست و البته توجه داشته باشید، با سطح موجود نقدینگی به میزانی که نقدینگی در آینده افزایش یابد، این نرخ باید تجدید نظر شود.
* دلار 1500 تومان با حذف یارانه انرژی
فارس: یعنی اگر نقدینگی افزایش نیابد و یارانه انرژی حذف شود، دلار در آینده 1500 تومان می شود؟
ادیب: با حذف یارانه انرژی اقتصاد نرخ موجود دلار را پس خواهد زد . همانگونه که افزایش حقوق کارمندان دولت را پس زد. حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان اکنون با لحاظ کردن تورم کمتر از زمانی است که دولت حقوقها را افزایش داد. همانگونه که اقتصاد سود سپرده ها را پس زد. سودی که بانکها و موسسات مالی به سپرده طی 10 سال گذشته داده اند، بیشتر از بازده اقتصاد بود و اقتصاد با تورم آن را پس زد.
اگر سپرده های بانکی در وضعیت کنونی با سال 81 مقایسه شود و به دلار تبدیل شود و تورم جهانی از آن کسر شود، افزایش سپرده های بانکی نسبت به سال 81 فقط نیم درصد بوده است. مطلب استعداد بد فهمیده شدن دارد. در این چهارچوب است که اقتصاد دلار 3هزار تومانی را پس می زند. من نمی گویم حقوق کارمندان دولت اضافه نشده است اما امواج تورم، آثار مثبت آن را بر قدرت خرید خنثی کرده است.
با همین منطق با حذف یارانه انرژی یا دلار 1500 تومان می شود و یا آنقدر با چاپ اسکناس بدون پشتوانه نقدینگی را افزایش می دهد که با کسر تورم ایجاد شده ، دلار معادل 1500 تومان امروز، قدرت خرید داشته باشد. و به این پیچیدگی باید توجه شد.
فارس: یعنی با هر سناریوی در نهایت نرخ دلار در ایران 1500 تومان می شود؟
ادیب: با لحاظ کردن این پیچیدگی قدرت خرید دلار در وضع کنونی و آینده بیشتر از 1500 تومان نیست، بنابراین به میزانی که نقدینگی افزایش یابد، عدد 1500 تومان نیز بیشتر می شود. بضاعت اقتصادی ایران در سطح جاری قیمت با حذف یارانه انرژی بیش از 1500 تومان نیست و در آینده نیز با کسر تورم سالهای آتی و مقایسه نرخ دلار با شرایط ثابت امروز بیشتر از 1500 تومان نخواهد بود.
لذا اگر دلار در آینده نیز حتی به 5هزار تومان افزایش یابد، اگر از آن تورم زدایی شود، به قیمتهای ثابت امروز بیشتر از 1500 تومان قدرت خرید نخواهد داشت. درست مثل حالتی که اگر از حقوق کارمندان تورم زدایی شود، به قیمتهای ثابت چند سال قبل، حقوقها یا ثابت است یا حتی کمتر شده است.
* نرخ 2200 تومانی دلار در بودجه 92
فارس: بر اساس آنچه تاکنون گفتید، نرخ ارز در بودجه سال 92 چقدر باید باشد؟
ادیب: به اقتصاد نباید شوک وارد کرد و این اولین اصل در مدیریت اقتصاد کلان است. اگر افزایش نرخ ارز تا نرخ 3هزار تومان اشتباه بود، کاهش آن نیز به صورت شوکی مثبت ارزیابی نمی شود. نرخ 2200 تومان، نرخ متعادلی است که امکان کاهش 30 درصد یارانه ها را نیز در کنار 20درصد رشد نقدینگی ممکن می سازد.
فارس: پیشنهاد شما دلار 2200 تومان است؟
ادیب: بله. نرخ ارز باید به صورت ضعیف اما قابل تشخیص کاهش یابد. روند کاهشی نرخ ارز در اتاق مبادله ارزی مثبت ارزیابی می شود. روند کاهشی در سطحی است که واردکنندگان با نرخهای قبلی دچار زیان نمی شوند و بازار واردات را به سبب بیم از کاهش نرخ ارز، کاهش نمی دهد. اما در عین حال سوداگریانی که به انگیزه نوسانگیری از نرخ ارز وارد بازار شده اند، آن را ترک می کنند. مدیریت اتاق مبادله ارزی به گونه ای بوده است که بیم از کاهش نرخ ارز به مختل شدن روند واردات منجر نشود، در عین حال انتظارات تورمی در مورد نرخ ارز سرکوب شود.
فارس: آیا با نرخ ارز 2200 تومان در بودجه 92 می تواند در اقتصاد، تعادل ایجاد کرد؟
ادیب: ایرانی عادت دارد تا از دارایی خود به جای استفاده، مواظبت کند. اگر هر خانواده ایرانی 100 گرم طلا داشته باشد، خانواده های ایرانی 101 میلیارد دلار طلا دارند که از آن مواظبت می کنند بدون آنکه در اقتصاد از آن استفاده شود. حجم عظیمی از تقاضا برای ارز برگرفته از جهت نگاه مراقبتی و یا مواظبتی از داراییهاست.
اگر این نگاه کمرنگ شود و تقاضا برای ارز براساس میزان استفاده وارد بازار شود، تقاضای موثرنرخی بیشتر از 2200 تومان را ایجاب نمی کند، اما در وضعیت موجود بازار ایران بدون توجه به تجارب کشورهای دیگر، دچار بزرگنمایی شده است.
در نقطه بعدی، در جهت معکوس بازار دچار ارزان نمایی می شود و سقوط آرام ارز به سقوط تند و هیجانی تبدیل می شود که البته طول عمری ندارد. در دهه 80 اکثر کشورهای جهان، سرمایه خود را به ژاپن منتقل می کردند، سرمایه گذاری در هیچ کشوری به اندازه ژاپن سودآور نبود. کسانی که به دنبال انتفاع بیشتر بودند دهه 90 را دهه ژاپن اعلام می کردند ولی در سال 91 حباب مسکن و سهام در ژاپن ترکید و قیمت شاخص سهام از 100 به 20 سقوط کرد و شاخص مسکن از 100 به 16.
به عبارت دیگر، ژاپنیها 80 تا 84 درصد دارایی خود را از دست دادند. به هنگام تشکیل حباب و سه برابر شدن نرخ ارز در یک کشور طی ماههای محدود نباید دچار بزرگنمایی شد و با یک نگاه رگرسیونی آینده را مساوی معدل گذشته فرض کرد و به استقبال آینده رفت.
در بازسازی آینده براساس تجارب کشورهای دیگر، نرخ دلار در حدود 2200 تومان، نقطه مناسبی برای ایجاد حرکت در جهت تعادل بخشی جدید به اقتصاد است
* اتاق مبادله ارزی، تصحیح کننده نرخ ارز
فارس: آیا با تصویب نرخ 2200 تومان در مجلس، این نرخ بر نرخ دلار در بازار اثر خواهد گذاشت؟
ادیب: شابلون تصحیح کننده در نرخ ارز، اتاق مبادله ارزی خواهد بود. در آینده کسانی که در نرخ ارزی نزدیک به اتاق مبادله ارزی حرکت کنند کمترین آسیب را خواهند دید. اتاق مبادله ارزی می رود تا ابتکار عمل در محیط اقتصاد کلان در تعیین نرخ ارز را به دست گیرد و نرخ بازار آزاد با یک تفاوت حداقلی به سمت نرخ اتاق مبادله ارزی حرکت خواهد کرد. البته هرچه دلار 1226 تومانی کمتری به اقتصاد تزریق شود فاصله دلار آزاد با دلار اتاق مبادله کمتر می شود
فارس: دلار در بودجه 91 حدود 1050 تومان بود، شما نرخ 2200 تومان را در حالی مطرح می کنید که می گویید نباید با دلار به صورت شوکی برخورد کرد، دفاع شما چیست؟
ادیب: نرخ ارز نباید به صورت شوکی در طی مدت کوتاهی از 1000 تومان به 3700 تومان افزایش می یافت و این تبعات منفی خاص خود راداشت . روند کاهش آن نیز مجدداً بخشی از اقتصاد را دچار بحران می کند و اگر شوکهای متوالی به اقتصاد وارد شود، چه در جهت افزایش و چه در جهت کاهش، ضربه اقتصادی ناشی از این نوسانها در هر مرحله عده ای را صاحب ثروتهای بادآورده و عده ای را ورشکست می کند و تکرار آن به رکود سنگین در اقتصاد می انجامد.
واردکنندگانی که با دلار 1226 تومان کالا وارد کردند و آن را فروخته و سپس در سررسید تسهیلات ارزی آن را با دلار 3هزار تومان بازپرداخت می کنند ممکن است همه دارایی خود را از دست بدهند و واردکننده ای که در اوایل ابان از طریق صرافیها مصرف 6ماه خود را با دلار 3هزار و 500 تومان وارد کرده است،
اکنون با بحران فلج کننده فاصله چندانی ندارد، توجه به یک نکته در تحلیل واحدهای بزرگ اقتصادی بسیار اهمیت دارد. سودهای کوچک و زیانهای کوچک برای واحدهای بزرگ بسیار سنگین است. کارخانه ای که نیاز 6ماه خود را با دلار 3500 تومان وارد کرده است، سقوط 500 تومانی نرخ ارز معادل با همه دارایی کارخانه است. نوسانات کوچک قیمتی در واحدهای بزرگ با ارقام میلیارد دلاری خرید مبدل به بحرانهایی می شودکه ممکن است تا 10سال بعدی هم به سادگی قابل مدیریت نباشد.
فارس: پس معتقدید که نرخ پیشنهادی شما برای دلار در بودجه 92 از بروز شوک مجدد جلوگیری می کند؟
ادیب: نرخ ارزی در این حدود به ایجاد آرامش در محیط اقتصاد کلان یاری می رساند.
فارس: با توجه به اینکه نرخ دلار در بودجه 92 عملا برای دولت بعدی به تصویب می رسد، در صورت پذیرش نرخ دلار 2200 تومان چقدر این نرخ می تواند برای دولت بعدی مسئولانه باشد؟
ادیب: معمولاً در کشورهای دیگر براساس تجارب تاریخی تصویب بودجه و انتخاب رئیس جمهور جدید را از نظر زمانی به گونه ای تقویم کرده اند که رئیس جمهور جدید بودجه پیشنهادی رئیس جمهور قبلی را در یکسال اول ریاست جمهوری اجرا نمی کند، در عمل باید زمان انتخابات در ایران به گونه ای اصلاح شود که رئیس جمهور جدید بودجه ای را اجرا کند که خود به مجلس داده است. در شرایط موجود شعارهایی را که این دولت می دهد، دولت بعدی باید اجرا کند. اما در عمل چندان هم نباید دغدغه داشت، زیرا درآمدهای بودجه معمولا 2برابر میزان واقعی تصویب می شود و دست رئیس جمهور بعدی برای مدیریت هزینه ها کاملا باز است.
* قیمت پیشنهادی برای نفت در بودجه 92
فارس: به نرخ ارز در بودجه 92 اشاره کردید، پیشنهاد شما برای قیمت در این بودجه چیست؟
ادیب: ایران نفت خود را براساس نرخ بازار خواهد فروخت و این ارتباطی به نرخ نفت در بودجه ندارد، اما چهارده و نیم درصد از درآمد نفت سهم شرکت ملی نفت است. آوردن نرخ نفت در بودجه فقط برای پرداخت سهم شرکت ملی نفت است. به میزانی که نرخ نفت در بودجه تصویب می شود، به صورت علی الحساب چهارده و نیم درصد آن به شرکت نفت پرداخت می شود اما در عمل متناسب با افزایش قیمت نفت سهم شرکت ملی نفت نیز افزایش می یابد در مجموع تعیین نرخ نفت فرمتی برای محاسبه سهم شرکت نفت به صورت علی الحساب است و اهمیت دیگری ندارد.
خبرگزاری فارس: عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان با تحلیل اوضاع و شرایط اقتصادی کشور، نرخ دلار 2200 تومان را برای بودجه سال آینده مناسب دانست و گفت: با حذف کامل یارانههای انرژی، سقوط نرخ دلار به 1500 تومان حتمی است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، محمد حسین ادیب عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان است که با ارائه پیشنهاد نرخ دلار 2200 تومانی برای بودجه 92 معتقد است که این نرخ قادر است اقتصاد را به تعادل برساند.وی که متولد اصفهان و دارای دکترای اقتصاد از دانشگاه شهید بهشتی است، بر این باور است که با حذف یارانه انرژی دلار به 1500 تومان سقوط می کند.
وی تأکید دارد که دیر یا زود یارانه انرژی حذف می شود، چراکه یارانه انرژی به جای کاهش، 4 برابر شده است.
ادیب با سابقه تدریس 30 ساله در دروسی همچون اقتصاد آمریکا، اقتصاد جهان سوم، اقتصاد ایران و نظرات سیاسی و اقتصادی جدید، 4 کتاب با عناوین "ایران و سازمان تجارت جهانی "، "بحرانهای اقتصاد ایران و راهکارهای برون رفت از آن"، "ایران و اقتصاد موج سوم" و "اقتصاد ایران و جامعه فراصنعتی" در کارنامه علمی خود دارد.
این اقتصاددان دارای بیش از 820 مقاله اقتصادی است که عمده آنها در حوزه اقتصاد کلان به تحریر درآمده اند. وی همچنین دارای بیش از 670 سخنرانی است که عمده آنها در صنایع و شرکتهای بازرگانی صورت گرفته اند.
تحلیلها و استدلالهای این اقتصاددان را در خصوص نرخ ارز پیشنهادی وی و مولفه های موثر در تعیین این نرخ، آثار نرخ مذکور در بازار و... و نیز دلایل اصرار او به کاهش نرخ دلار به 1500 تومان با حذف یارانه انرژی را در ادامه بخوانید.
* وجود اختلاف دو برابری بین درآمدها و عملکرد بودجه
فارس: به نظر شما مبتنی بر شرایط فعلی نرخ ارز در بودجه 92 باید چه میزان باشد؟
ادیب: نرخ ارز باید به گونه ای تعیین شود که امکان نظارت مجلس بر بودجه ممکن باشد. در سال 1391 بودجه 153 هزار میلیارد تومان تصویب شد، اما عملکرد بودجه حدود 80 هزار میلیارد تومان است. در عمل، درآمدها دو برابر میزان واقعی دیده شد، اگر برای سال 1392 نیز به همین شیوه عمل شود درآمدها و نرخ ارز متفاوت خواهد بود.
فارس: این شیوه تدوین بودجه چه تبعاتی دارد؟
ادیب: در عمل وقتی درآمدها دو برابر میزان واقعی دیده شد دولت براساس درآمد واقعی هزینه می کند، ولی برای هزینه کرد براساس درآمد واقعی، دستور العملی ندارد و بودجه مصوب در این مورد ساکت است. لذا دولت به تشخیص خود عمل می کند. این شیوه تصویب بودجه در عمل باز گذاشتن دست دولت است که به تشخیص خود عمل کرد.
در واقع مجلس به دولت چک سفید می دهد. البته بعدها و معمولاً سه سال بعد، براساس گزارش تفریق بودجه گزارشی در صحن علنی قرائت می شود و میزان تخلف از بودجه مصوب قرائت می شود. ولی نظر به اینکه این کار با فاصله چندساله انجام می شود، مجلس و افکار عمومی چندان نسبت به آن حساس نیست.
* سه مولفه موثر در محاسبه نرخ ارز در بودجه 92
فارس: چه مولفههایی در محاسبه نرخ ارز برای بودجه سال 92 باید لحاظ کرد؟
ادیب: نرخ ارز باید به گونه ای تصویب شد که سه مولفه در آن لحاظ شود. بانکها با آن نرخ بتوانند بدهی خارجی خود را پرداخت کنند، دست دولت برای ریخت و پاش بسته باشد و پس از انتخابات امکان کاهش یارانه انرژی و یا امکان اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ممکن باشد.
فارس: ولی این مصاحبه با هدف تعیین نرخ ارز در بودجه انجام می شود.
ادیب: نرخ ارز را می شود تنها براساس محدودیتهای استانی تعیین کرد. معمولا تعدادی از نمایندگان مجلس که اکثریت نیز دارند، تنها به میزان تخصیص بودجه در استانهای خود توجه دارد و بودجه را از مناظر دیگر نقد نمی کنند لذا بودجه کل کشور تا سطح بودجه استانی تقلیل می یابد.
اشکال اقتصاد ایران این است که کسانی که سیاستهای پولی را تنظیم می کنند، نگاه بانکی ندارند و تصمیمات مالی منجر به بحران در نظام بانکی می شود و متقابلاً کسانی که در نظام بانکی هستند، فاقد نگاه مالی در محیط اقتصاد کلان هستند و بانکها را براساس تفکر شعبه ای پیش می برند. در تفکر شعبه ای، دریافت هرچه بیشتر سپرده مثبت ارزیابی می شود و این نگاه مسابقه کوری را بین بانکها طی 10سال گذشته در دادن سود سپرده ایجاد کرد.
سود سپرده بسیار بیش از بازده اقتصاد پرداخت شد و این در مرحله بعد با افزایش نرخ تسهیلات مسیر سرمایه گذاری در کشور را در بستر نادرستی قرار داد. در نقطه موجود، معدل نرخ تسهیلات از معدل بازده اقتصاد کشور بیشتر است و این آثار نگاه بانکی بدون لحاظ کردن اقتصاد کلان درحوزه عمومی است. لذا تفکر استانی که شماری از نمایندگان آن را نمایندگی می کنند و تفکر بانکی که به اقتصاد کلان نگاه خرد دارند در تدوین بودجه باید متعادل شود. من از تعیین نرخ ارز براساس سه مولفه ضرورتهای بودجه ای، نظام بانکی و تأثیر آن بر حذف یارانه انرژی دفاع می کنم.
* بدهی خارجی 20 میلیارد دلاری بانکها
فارس: با توجه به تأکید شما بر ارتباط بین نرخ ارز در بودجه و نرخ ارز در نظام بانکی، نرخ ارز چه ارتباطی با بدهی خارجی بانکها دارد؟
ادیب: بانکها حدود 20 میلیارد دلار بدهی خارجی دارند که آن را با مشتری نیز تسویه حساب کرده اند. لذا بانکها با دلار 3هزار تومان 60هزار میلیارد تومان زیان می کنند. کل تسهیلات عادی ریالی بانکها به بخش غیردولتی به استثنای معوقات بانکی و تسهیلات مسکن حدود 160هزار میلیارد تومان است که حدود نصف آن سرمایه در گردش واحدهای بزرگ است و در عمل در سررسید فقط تمدید می شود.
در عمل تنها 50 درصد از این تسهیلات قابل مدیریت و انتقال به بخشهای دیگر است. دلار 3هزار تومانی به معنای آن است که بانکها به جای پرداخت تسهیلات ریالی، منابع خود را صرف پرداخت بدهی خارجی با نرخ دلار 3هزار تومان کنند. نرخ ارز باید در سطحی تعیین شود که بانکها بدون بحران بدهی ارزی قبلی خود را پرداخت کنند.
فارس: نرخ ارز در بازار در سال آینده چه میزان ارزیابی می کنید و نرخ ارز در بودجه با نرخ ارز در بازار باید چه میزان اختلاف داشته باشد؟
ادیب: نرخ ارز باید براساس بضاعت اقتصاد ایران تعیین شود.
فارس: این بضاعت چه میزان است؟
ادیب: نرخ ارز امروز حبابی است و با بضاعت اقتصاد ایران سازگاری ندارد. وقتی بانکها نمی توانند این نرخ ارز را مبنای تسویه حساب قرار دهند، نرخ بازار نرخ واقعی نیست.
فارس: نرخ ارز را در کوتاه مدت و میان مدت چه میزان پیش بینی می کنید؟
ادیب: نرخ ارز در میان مدت و نه کوتاه مدت سقوط می کند و کسانی که به نوسان گیری از نرخ ارز پرداخته اند، قربانیان آن خواهند بود. وضعیت برای فعالان اقتصادی که سرمایه خود را به ارز تبدیل کرده اند، هشدار دهنده ارزیابی می شود.
* تجربه 3 سقوط ارزی بزرگ در جهان
فارس: چرا این اصرار دارید که نرخ ارز سقوط می کند؟
ادیب: در حافظه تاریخی اقتصاد ایران سابقه سقوط های بزرگ وجود ندارد. ولی در حافظه تاریخی 170 کشور از 183 کشور دنیا طی 40 سال گذشته حداقل سابقه 3 سقوط بزرگ و نجومی وجود دارد. بازار در این دسته از کشورها نسبت به اقتصاددانانی که جامعه را نسبت به سقوط های مالی آگاه می کنند حساسیت فعال زیادی نشان می دهد و این گونه تحلیل ها جایگاه خاص خود را دارد.
قیمت سهام از سال 90 تا 99 در آمریکا و اتحادیه اروپا سه برابر شد و خانواده های آمریکایی در سطحی وسیع دارایی خود را به سهام تبدیل کردند، در ایران نیز در فرآیند مشابهی بخشی از اقتصاد ایران در حال تبدیل دارایی ریالی به دارایی ارزی است و کسانی که در این حوزه فعال بودند طی 18ماه گذشته دارایی آنها سه برابر شده است، اما در سال 2001 سهام در آمریکا سقوط کرد و خانواده های آمریکایی 7هزار میلیارد دلار و خانواده های اروپایی 14هزار میلیارد دلار زیان کردند، خانواده های امریکایی و اروپایی عمده پس انداز خود پس از جهان جهانی دوم را از دست دادند.
شرکتها نیز با فروش سهام خود به سه برابر قیمت سرمایه خود را به شرق آسیا منتقل کردند و در آن مناطق سرمایه گذاری کردند. در عربستان شاخص سهام از 20هزار در سال 86 به کمتر از 6هزار سقوط کرده است. خانواده های این کشور 75درصد دارایی خود را از دست دادند. بورس عربستان، بورس کوچکی نبود. معادل 50درصد تولید ناخالص ملی عربستان بود، خانواده های سعودی که در سال 86 عمده دارایی خود را وارد بورس کردند 400 میلیارد دلار زیان کردند. این مسأله برای عربستان بسیار سنگین بود.
در حافظه تاریخی جامعه ایران، تجربیاتی این چنینی وجود ندارد و ظاهرا باید چند بار وارد معاملات سوداگرایانه شوند تا این تجربه وارد حافظه تاریخی آنها شود.
* دیر یا زود یارانه انرژی در ایران حذف می شود
فارس: شما اصرار دارید که ارز در ایران سقوط شدیدی خواهد داشت، از طرفی بر عدم وجود تجربیات سقوط سنگین ارز در حافظه تاریخی ایران تاکید دارید، پس این دو با هم چگونه مفهوم می یابد؟
ادیب: دیر یا زود یارانه انرژی در ایران حذف می شود. مصرف گاز در ایران از اتحادیه اروپا بیشتر است. نیروگاهها طی یکسال گذشته فقط 52 میلیون بشکه، مصرف گازوئیل و مصرف نفت کوره داشتند که ارزش نفت خام آن منهای تبدیل نفت خام به فرآورده 23 میلیارد دلار است.
با دلار 2900 تومان ارزش سوخت تحویلی به نیروگاهها منهای گاز 67 هزار میلیارد تومان است. عملکرد بودجه دولت در سال جاری 80هزار میلیارد تومان است. غیر ممکن است فقط یک قلم از هزینه اداره نیروگاهها 84 درصد بودجه دولت باشد، این فرآیند گواه یک عدم تعادل در محیط اقتصاد کلان است. این عدم تعادل به دلایل زیست محیطی و اقتصادی قابل ادامه دادن نیست.
فارس: دلایل اقتصادی ناممکن شدن پرداخت یارانه انرژی چیست؟
ادیب: ارزش حاملهای انرژی در ایران 130 میلیارد دلار است، مشروط بر اینکه گاز براساس ارزش حرارتی نفت قیمت گذاری شود. با دلار 2950 تومان ارزش حاملهای انرژی 383هزار میلیارد تومان است. کل ارزش فروش حاملهای انرژی در ایران، 40هزار میلیارد تومان است.
به عبارت دیگر، یارانه انرژی در وضع موجود 341هزار میلیارد تومان است. در دی ماه 1389 که فاز یک قانون هدفمند کردن یارانه اجرا شد دلار حدود 1000 تومان بود به عبارت دیگر، ارزش حاملهای انرژی 130 هزار میلیارد تومان بود. قبل از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه، درآمد شرکتها از فروش حاملهای انرژی 13هزار میلیارد تومان بود که از 28آذر 89 به 40هزار میلیارد تومان افزایش یافت به عبارت دیگر، با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه از 130هزار میلیارد تومان ارزش حاملهای انرژی 40هزار میلیارد تومان آن از مردم دریافت می شد و یارانه انرژی 90هزار میلیاردتومان بود.
* 4 برابر شدن یارانه انرژی به جای کاهش آن
فارس: یعنی شما ادعا می کنید که یارانه انرژی 4برابر شده است؟
ادیب: با قانون هدفمند کردن یارانه قرار بود که یارانه انرژی کاهش یابد، اما 4برابر شد. به زبان بسیار صریح قانون هدفمند کردن یارانه در اجرا شکست خورد و دولت حداقل یک عذرخواهی به مردم بدهکارست.
فارس: چرا اینگونه شد؟
ادیب: به سبب نرخ ارز.
فارس: بیشتر توضیح دهید.
ادیب: با توجه به اینکه یارانه انرژی با ارز محاسبه می شود به میزانی که نرخ ارز افزایش می یابد، یارانه انرژی نیز افزایش می یابد. در 28 آذر 1389 حدود 22 درصد یارانه انرژی حذف شد اما نرخ ارز 195 درصد افزایش یافت. اختلاف 22 درصد با 195 درصد به افزایش یارانه انرژی انجامید.
* کاهش نرخ دلار تا سطح امکان پرداخت هزینه بنزین و برق
فارس: چه راه حلی برای نرخ ارز در تعامل با حذف یارانه انرژی پیشنهاد می کنید؟
ادیب: دیر یا زود باید یارانه انرژی را حذف کنند و نرخ ارز باید در سطحی قرار گیرد تا قیمت حاملهای انرژی را مردم بتوانند پرداخت کنند. نرخ دلار در ایران دیر یا زود در سطحی قرار می گیرد که با آن نرخ مردم بتوانند هزینه بنزین و برق خود را بپردازند. با دلار 2950 قیمت یک لیتر بنزین باید 2400 تومان باشد.
این نرخ قابل اعمال نیست. نرخ دلار آنقدر پایین می آید تا نرخ بنزین را مردم بتوانند پرداخت کنند. با دلار 2950 تومان هزینه فقط گازوئیل و نفت کوره نیروگاهها از درآمد نفت و مالیات دولت در سالجاری بیشتر است. تداوم این امر غیرممکن است. این وضع قابل دوام نیست. این نرخ ارز غیرطبیعی است. با این نرخ ارز، حذف یارانه انرژی غیرممکن است.
فارس: شما اشاره کردید که نرخ ارز تا سطحی پایین می آید که قیمت بنزین و برق قابل پرداخت باشد، این نرخ در نقطه موجود چه میزان است؟
ادیب: اگر همه یارانه انرژی همین امروز حذف شود، با سطح موجود نقدینگی نرخ ارز بیشتر از 1500 تومان نیست و البته توجه داشته باشید، با سطح موجود نقدینگی به میزانی که نقدینگی در آینده افزایش یابد، این نرخ باید تجدید نظر شود.
* دلار 1500 تومان با حذف یارانه انرژی
فارس: یعنی اگر نقدینگی افزایش نیابد و یارانه انرژی حذف شود، دلار در آینده 1500 تومان می شود؟
ادیب: با حذف یارانه انرژی اقتصاد نرخ موجود دلار را پس خواهد زد . همانگونه که افزایش حقوق کارمندان دولت را پس زد. حقوق کارمندان دولت و بازنشستگان اکنون با لحاظ کردن تورم کمتر از زمانی است که دولت حقوقها را افزایش داد. همانگونه که اقتصاد سود سپرده ها را پس زد. سودی که بانکها و موسسات مالی به سپرده طی 10 سال گذشته داده اند، بیشتر از بازده اقتصاد بود و اقتصاد با تورم آن را پس زد.
اگر سپرده های بانکی در وضعیت کنونی با سال 81 مقایسه شود و به دلار تبدیل شود و تورم جهانی از آن کسر شود، افزایش سپرده های بانکی نسبت به سال 81 فقط نیم درصد بوده است. مطلب استعداد بد فهمیده شدن دارد. در این چهارچوب است که اقتصاد دلار 3هزار تومانی را پس می زند. من نمی گویم حقوق کارمندان دولت اضافه نشده است اما امواج تورم، آثار مثبت آن را بر قدرت خرید خنثی کرده است.
با همین منطق با حذف یارانه انرژی یا دلار 1500 تومان می شود و یا آنقدر با چاپ اسکناس بدون پشتوانه نقدینگی را افزایش می دهد که با کسر تورم ایجاد شده ، دلار معادل 1500 تومان امروز، قدرت خرید داشته باشد. و به این پیچیدگی باید توجه شد.
فارس: یعنی با هر سناریوی در نهایت نرخ دلار در ایران 1500 تومان می شود؟
ادیب: با لحاظ کردن این پیچیدگی قدرت خرید دلار در وضع کنونی و آینده بیشتر از 1500 تومان نیست، بنابراین به میزانی که نقدینگی افزایش یابد، عدد 1500 تومان نیز بیشتر می شود. بضاعت اقتصادی ایران در سطح جاری قیمت با حذف یارانه انرژی بیش از 1500 تومان نیست و در آینده نیز با کسر تورم سالهای آتی و مقایسه نرخ دلار با شرایط ثابت امروز بیشتر از 1500 تومان نخواهد بود.
لذا اگر دلار در آینده نیز حتی به 5هزار تومان افزایش یابد، اگر از آن تورم زدایی شود، به قیمتهای ثابت امروز بیشتر از 1500 تومان قدرت خرید نخواهد داشت. درست مثل حالتی که اگر از حقوق کارمندان تورم زدایی شود، به قیمتهای ثابت چند سال قبل، حقوقها یا ثابت است یا حتی کمتر شده است.
* نرخ 2200 تومانی دلار در بودجه 92
فارس: بر اساس آنچه تاکنون گفتید، نرخ ارز در بودجه سال 92 چقدر باید باشد؟
ادیب: به اقتصاد نباید شوک وارد کرد و این اولین اصل در مدیریت اقتصاد کلان است. اگر افزایش نرخ ارز تا نرخ 3هزار تومان اشتباه بود، کاهش آن نیز به صورت شوکی مثبت ارزیابی نمی شود. نرخ 2200 تومان، نرخ متعادلی است که امکان کاهش 30 درصد یارانه ها را نیز در کنار 20درصد رشد نقدینگی ممکن می سازد.
فارس: پیشنهاد شما دلار 2200 تومان است؟
ادیب: بله. نرخ ارز باید به صورت ضعیف اما قابل تشخیص کاهش یابد. روند کاهشی نرخ ارز در اتاق مبادله ارزی مثبت ارزیابی می شود. روند کاهشی در سطحی است که واردکنندگان با نرخهای قبلی دچار زیان نمی شوند و بازار واردات را به سبب بیم از کاهش نرخ ارز، کاهش نمی دهد. اما در عین حال سوداگریانی که به انگیزه نوسانگیری از نرخ ارز وارد بازار شده اند، آن را ترک می کنند. مدیریت اتاق مبادله ارزی به گونه ای بوده است که بیم از کاهش نرخ ارز به مختل شدن روند واردات منجر نشود، در عین حال انتظارات تورمی در مورد نرخ ارز سرکوب شود.
فارس: آیا با نرخ ارز 2200 تومان در بودجه 92 می تواند در اقتصاد، تعادل ایجاد کرد؟
ادیب: ایرانی عادت دارد تا از دارایی خود به جای استفاده، مواظبت کند. اگر هر خانواده ایرانی 100 گرم طلا داشته باشد، خانواده های ایرانی 101 میلیارد دلار طلا دارند که از آن مواظبت می کنند بدون آنکه در اقتصاد از آن استفاده شود. حجم عظیمی از تقاضا برای ارز برگرفته از جهت نگاه مراقبتی و یا مواظبتی از داراییهاست.
اگر این نگاه کمرنگ شود و تقاضا برای ارز براساس میزان استفاده وارد بازار شود، تقاضای موثرنرخی بیشتر از 2200 تومان را ایجاب نمی کند، اما در وضعیت موجود بازار ایران بدون توجه به تجارب کشورهای دیگر، دچار بزرگنمایی شده است.
در نقطه بعدی، در جهت معکوس بازار دچار ارزان نمایی می شود و سقوط آرام ارز به سقوط تند و هیجانی تبدیل می شود که البته طول عمری ندارد. در دهه 80 اکثر کشورهای جهان، سرمایه خود را به ژاپن منتقل می کردند، سرمایه گذاری در هیچ کشوری به اندازه ژاپن سودآور نبود. کسانی که به دنبال انتفاع بیشتر بودند دهه 90 را دهه ژاپن اعلام می کردند ولی در سال 91 حباب مسکن و سهام در ژاپن ترکید و قیمت شاخص سهام از 100 به 20 سقوط کرد و شاخص مسکن از 100 به 16.
به عبارت دیگر، ژاپنیها 80 تا 84 درصد دارایی خود را از دست دادند. به هنگام تشکیل حباب و سه برابر شدن نرخ ارز در یک کشور طی ماههای محدود نباید دچار بزرگنمایی شد و با یک نگاه رگرسیونی آینده را مساوی معدل گذشته فرض کرد و به استقبال آینده رفت.
در بازسازی آینده براساس تجارب کشورهای دیگر، نرخ دلار در حدود 2200 تومان، نقطه مناسبی برای ایجاد حرکت در جهت تعادل بخشی جدید به اقتصاد است
* اتاق مبادله ارزی، تصحیح کننده نرخ ارز
فارس: آیا با تصویب نرخ 2200 تومان در مجلس، این نرخ بر نرخ دلار در بازار اثر خواهد گذاشت؟
ادیب: شابلون تصحیح کننده در نرخ ارز، اتاق مبادله ارزی خواهد بود. در آینده کسانی که در نرخ ارزی نزدیک به اتاق مبادله ارزی حرکت کنند کمترین آسیب را خواهند دید. اتاق مبادله ارزی می رود تا ابتکار عمل در محیط اقتصاد کلان در تعیین نرخ ارز را به دست گیرد و نرخ بازار آزاد با یک تفاوت حداقلی به سمت نرخ اتاق مبادله ارزی حرکت خواهد کرد. البته هرچه دلار 1226 تومانی کمتری به اقتصاد تزریق شود فاصله دلار آزاد با دلار اتاق مبادله کمتر می شود
فارس: دلار در بودجه 91 حدود 1050 تومان بود، شما نرخ 2200 تومان را در حالی مطرح می کنید که می گویید نباید با دلار به صورت شوکی برخورد کرد، دفاع شما چیست؟
ادیب: نرخ ارز نباید به صورت شوکی در طی مدت کوتاهی از 1000 تومان به 3700 تومان افزایش می یافت و این تبعات منفی خاص خود راداشت . روند کاهش آن نیز مجدداً بخشی از اقتصاد را دچار بحران می کند و اگر شوکهای متوالی به اقتصاد وارد شود، چه در جهت افزایش و چه در جهت کاهش، ضربه اقتصادی ناشی از این نوسانها در هر مرحله عده ای را صاحب ثروتهای بادآورده و عده ای را ورشکست می کند و تکرار آن به رکود سنگین در اقتصاد می انجامد.
واردکنندگانی که با دلار 1226 تومان کالا وارد کردند و آن را فروخته و سپس در سررسید تسهیلات ارزی آن را با دلار 3هزار تومان بازپرداخت می کنند ممکن است همه دارایی خود را از دست بدهند و واردکننده ای که در اوایل ابان از طریق صرافیها مصرف 6ماه خود را با دلار 3هزار و 500 تومان وارد کرده است،
اکنون با بحران فلج کننده فاصله چندانی ندارد، توجه به یک نکته در تحلیل واحدهای بزرگ اقتصادی بسیار اهمیت دارد. سودهای کوچک و زیانهای کوچک برای واحدهای بزرگ بسیار سنگین است. کارخانه ای که نیاز 6ماه خود را با دلار 3500 تومان وارد کرده است، سقوط 500 تومانی نرخ ارز معادل با همه دارایی کارخانه است. نوسانات کوچک قیمتی در واحدهای بزرگ با ارقام میلیارد دلاری خرید مبدل به بحرانهایی می شودکه ممکن است تا 10سال بعدی هم به سادگی قابل مدیریت نباشد.
فارس: پس معتقدید که نرخ پیشنهادی شما برای دلار در بودجه 92 از بروز شوک مجدد جلوگیری می کند؟
ادیب: نرخ ارزی در این حدود به ایجاد آرامش در محیط اقتصاد کلان یاری می رساند.
فارس: با توجه به اینکه نرخ دلار در بودجه 92 عملا برای دولت بعدی به تصویب می رسد، در صورت پذیرش نرخ دلار 2200 تومان چقدر این نرخ می تواند برای دولت بعدی مسئولانه باشد؟
ادیب: معمولاً در کشورهای دیگر براساس تجارب تاریخی تصویب بودجه و انتخاب رئیس جمهور جدید را از نظر زمانی به گونه ای تقویم کرده اند که رئیس جمهور جدید بودجه پیشنهادی رئیس جمهور قبلی را در یکسال اول ریاست جمهوری اجرا نمی کند، در عمل باید زمان انتخابات در ایران به گونه ای اصلاح شود که رئیس جمهور جدید بودجه ای را اجرا کند که خود به مجلس داده است. در شرایط موجود شعارهایی را که این دولت می دهد، دولت بعدی باید اجرا کند. اما در عمل چندان هم نباید دغدغه داشت، زیرا درآمدهای بودجه معمولا 2برابر میزان واقعی تصویب می شود و دست رئیس جمهور بعدی برای مدیریت هزینه ها کاملا باز است.
* قیمت پیشنهادی برای نفت در بودجه 92
فارس: به نرخ ارز در بودجه 92 اشاره کردید، پیشنهاد شما برای قیمت در این بودجه چیست؟
ادیب: ایران نفت خود را براساس نرخ بازار خواهد فروخت و این ارتباطی به نرخ نفت در بودجه ندارد، اما چهارده و نیم درصد از درآمد نفت سهم شرکت ملی نفت است. آوردن نرخ نفت در بودجه فقط برای پرداخت سهم شرکت ملی نفت است. به میزانی که نرخ نفت در بودجه تصویب می شود، به صورت علی الحساب چهارده و نیم درصد آن به شرکت نفت پرداخت می شود اما در عمل متناسب با افزایش قیمت نفت سهم شرکت ملی نفت نیز افزایش می یابد در مجموع تعیین نرخ نفت فرمتی برای محاسبه سهم شرکت نفت به صورت علی الحساب است و اهمیت دیگری ندارد.
به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، نرخ مبادلاتی هر دلار در روز جاری دو هزار و 457 تومان و سه ریال تعیین شد که نسبت به دیروز سه ریال رشد داشته است.
نظر